Ratten hebben een vrij gevoelige gezondheid, vooral als het gaat om luchtwegen, tumoren en huidproblemen. Helaas worden niet alle tamme ratten gezond oud, het kan zijn dat u een zorgenkindje treft. Er zijn dierenartsen die zich hebben gespecialiseerd in het behandelen van knaagdieren en veel ervaring hebben met het uitvoeren van operaties en het kiezen van de juiste (medicijn) behandeling. Via rattenclubs en rattenliefhebbers kunt u adressen van een specialist achterhalen.

Wacht u daarmee niet tot uw rat ziek is!

Van levensbelang voor een gezonde rat:

. een schoon en goed geventileerd verblijf met voldoende frisse lucht.  (maar geen kou of tocht)
. een goede voeding.
. contact met soortgenoten en voldoende beweging.

Gezondheidscontrole.

1.  Observeer het gedrag, is de rat levendig of juist lusteloos?
 
2.  Controleer de tenen en voetzolen op wondjes, verdikkingen of te lange nagels.
 
3.  Kijk en ruik in de bek om tijdig gebroken of afwijkende tanden te ontdekken. Een vieze geur kan wijzen op een ontsteking.
 
4.  Bevoel het lichaam op eventuele bulten of wondjes.
 
 5.  Kijk de vacht na op kale plekken, huidirritaties en tekenen van ongedierte.
 
6.  Luister naar de ademhaling van de rat, die moet regelmatig en geluidloos zijn.
 
7.  Inspecteer de oren op korsten of wratjes.
 
8.  Controleer de ogen en de neus op rode afscheiding.
 
9.  Controleer de anus en vagina op eventuele uitvloeiing, zoals bloed of resten van diarree.

10.  Let op de lichaamshouding van de rat. Alarmsignalen zijn een opgetrokken rug, ingevallen     
        flanken, scheefgehouden kop of een slepende poot.

11.  Weeg de rat (keukenweegschaal), en houd bij of het dier niet te dik of juist te mager wordt.

12.  Check de spanning van de huid door de rat even bij het nekvel vast te pakken. Blijft de nekhuid   in
        een plooi staan dan is er sprake van uitdroging.
 
13.  Gebruik uw neus, zowel de rat als het verblijf moet fris ruiken.

 Hoe leuk de tamme rat ook is als huisdier, een nadeel is dat een rat niet oud wordt. Een rat van 2 jaar begint toch echt flink op leeftijd te komen en er zijn helaas maar weinig ratten die de leeftijd van 3 jaar bereiken. En hoewel in boeken of artikelen over de rat nogal eens wordt geschreven dat het een sterk dier is dat zelden ziek is, is dit niet altijd waar.

Als je het idee hebt dat er iets niet in orde is met je dieren kun je het best naar de dierenarts gaan. Jammer genoeg is het zo dat niet alle dierenartsen evenveel ervaring hebben met ratten. Het kan dan ook verstandig zijn om, vóórdat je daadwerkelijk een dierenarts nodig hebt, eens rond te gaan bellen en te kijken bij welke dierenarts je het beste terecht zou kunnen als het nodig mocht zijn. Ook ervaren rattenhouders willen nogal eens flink wat kennis en ervaring opgedaan hebben. Je kunt dus ook proberen om bij één van hen wat meer informatie te krijgen over je probleem, bijvoorbeeld via een van de mailinglijsten over ratten die er bestaan.

Met een goede verzorging kun je een boel problemen met de gezondheid van je dieren voorkomen, maar de kans op een zieke rat blijft natuurlijk bestaan. Ik zal hier kort enkele kwalen noemen die nogal eens voorkomen bij de rat, maar houd er rekening mee dat ik geen dierenarts ben maar wel een ervaren rattenhouder! Ga naar de dierenarts of vraag advies aan iemand die er verstand van heeft als je denkt dat dat nodig is.

Problemen met de luchtwegen

Ratten hebben nogal eens last van aandoeningen aan de luchtwegen. Niest de rat veel of is de ademhaling 'reutelend' dan kan dat een teken zijn dat er iets mis is. Deze problemen kunnen bijvoorbeeld ontstaan door stof in de bodembedekking (zaagsel!) of tocht. Ook een slechte hygiëne, dus ammoniak in het verblijf, zorgt dat de dieren eerder ten prooi vallen aan deze aandoeningen. Merk je dat je rat niest of reutelt, ga er dan mee naar de dierenarts. Deze zal het dier over het algemeen behandelen met een antibioticum.

Tumoren

Een regelmatig voorkomend probleem bij ratten, vooral op wat oudere leeftijd, zijn tumoren. Deze kunnen soms enorm groot worden. Voel je een bobbeltje bij je rat, ga er dan mee naar de dierenarts. Vaak zal een tumor operatief verwijderd kunnen worden, alleen bestaat helaas wel de kans dat ze enige tijd later terugkomen.

Mijt:

Er zijn 3 soorten mijten; de vachtmijt, de bloedzuigende mijt en de schurftmijt.
Een rat die besmet is met mijt kan bloedarmoede krijgen en verzwakken. 
Zij worden minder actief, eten en slapen minder en de weerstand verminderd waardoor zij bevattelijker zijn voor andere ziekte's. 
Dit maakt dat de rat uiteindelijk kan sterven aan mijt als deze niet snel genoeg bestreden wordt. 
Bij het bestrijden moeten ook de omgeving en de slaapplaatsen van de rat ontsmet worden!

De bloedzuigende mijt  
leeft voornamelijk in de omgeving van de rat en zuigt slechts af en toe bloed. 
Deze mijt kan ook klachten veroorzaken bij de mens. 
Ze veroorzaken ernstige (allergische) jeuk, problemen met de vruchtbaarheid en bloedarmoede. 
De vachtmijt en de schurftmijt leven wel op de rat. 
De rat behandelen met ivermectine (zie schurftmijt) en de omgeving goed schoonmaken en ontsmetten is een manier om van deze ongenode gasten af te komen.

 De vachtmijt  
veroorzaakt jeuk en wat schilfers op de kop, nek en oren van de rat. 
De vachtmijt kan over het algemeen eenvoudig bestreden worden met een daarvoor bedoeld poeder, een spray of een shampoo. 
De behandeling moet drie keer uitgevoerd worden met tussenpozen van een week omdat de eitjes niet bestreden worden en deze in die tussenliggende tijd uitkomen.

De Schurftmijt  
zit in of zelfs onder de huid van de rat en zijn alleen door de dierenarts te vinden die hiervoor een diep afkrabsel van de huid zal moeten maken. 
De schurftmijt veroorzaakt de zgn. "bloemkooloren", de rat krijgt wratachtige veranderingen op zijn oren. 
Deze "wratachtige" veranderingen kunnen zich ook voordoen op de neus en staart van de rat. 
Tevens kan de schurftmijt blaasjes, bobbeltjes, kale plekken en korsten veroorzaken op de oren, neus, staart, pootjes of geslachtsorganen. 
De schurftmijt wordt over het algemeen bestreden met ivermectine (ivomec). 

 Andere huid- en vachtproblemen

Naast mijt kunnen ratten soms ook last hebben van vlooien of luis. In het geval van vlooien zal er meestal sprake zijn van de kattenvlo. Als je je eventuele honden of katten goed beschermt tegen vlooien is de kans niet groot dat de ratten er wel last van zullen krijgen.

Luis kun je als kleine (ca. 1 mm), roodbruinige diertjes zien in de vacht van de rat. Bestrijding kan door de ratten te behandelen met Pulvex-poeder (giftig, ga er voorzichtig en spaarzaam mee om!). De behandeling moet na enkele weken herhaald worden. Maak bovendien de kooi goed schoon.

Als een van je ratten last heeft van kale plekjes die niet worden veroorzaakt door mijt, kan er sprake zijn van het zogeheten 'barberen'. Er wordt gesproken over barberen als een rat bij zichzelf of een kooigenoot kale plekken veroorzaakt door aan de vacht te knabbelen of overdreven te poetsen. Een rat die zichzelf barbert doet dit vaak aan de voorpootjes, bij een rat die gebarberd wordt door een andere rat zie je vaak plekjes op de kop of in de nek. Barberen kan ontstaan door stress, maar er schijnt ook genetische aanleg voor te zijn. Als je ontdekt dat een van je ratten zichzelf of anderen barbert, kijk dan in ieder geval of er een reden kan zijn voor stress (zoals een andere kooi of een nieuwe rat in de groep).

Wondjes en abcessen

Mocht een rat een wondje oplopen (door wat voor oorzaak dan ook), zorg dan in ieder geval dat de wond schoon blijft. Het kan verstandig zijn om de normale bodembedekking te vervangen door papier, bijvoorbeeld keukenrolpapier. Als alles goed gaat zal het wondje snel genezen, maar helaas gebeurt het soms dat er toch vuil in de wond is gekomen voor de huid dichtgroeit. Er kan dan een abces ontstaan, een onderhuidse ontsteking. Van zo'n abces heeft de rat behoorlijk last. De dierenarts zal het abces, als dit rijp is, opensnijden en de ontstane pus uitdrukken. Vervolgens zal de wond goed schoongehouden moeten worden door het blijven uitdrukken van pus en spoelen. Ga dus in ieder geval met je rat naar de dierenarts als de plek waar een wondje zit/zat dik wordt.

Bij dieper liggende abcessen, dus in het algemeen niet ontstaan door een oppervlakkig wondje, kan een operatie onder narcose nodig zijn.

Olifantstanden

De tanden van ratten groeien hun hele leven door. Normaal gesproken zullen de tanden genoeg afslijten door het knagen dat ze doen, bovendien wordt de groei geremd door de tegenoverliggende tand. Af en toe kan het echter gebeuren dat een tand, die bijvoorbeeld scheef staat, te ver doorgroeit. Er wordt dan gesproken van olifantstanden. De rat zal dan steeds meer moeite krijgen met eten en kan uiteindelijk zelfs van honger sterven. Als je merkt dat je rat een te ver doorgroeiende tand heeft, laat de tand dan knippen door de dierenarts. Soms is dan het probleem meteen verholpen, als blijkt dat de tand vaker geknipt zal moeten worden kun je eventueel je dierenarts vragen je te leren om het zelf te doen.

Zorg in ieder geval altijd dat je ratten voldoende te knagen hebben. Hard voer is natuurlijk al goed, vul dit eens aan met af en toe een hondenkluifje of een stuk aan de lucht gedroogd brood. Ook takken van fruitbomen (let op voor eventuele bestrijdingsmiddelen en dergelijke!) zijn geschikt om op te knagen.

Lange nagels

Hoewel dit over het algemeen niet echt een gezondheidsprobleem is, wil ik het hier toch kort noemen. Normaal gesproken zul je de nagels van je ratten niet hoeven te knippen. Sommige mensen hebben echter last van de scherpe nagelpunten op hun huid. Een eenvoudige oplossing om te zorgen dat de nagels wat slijten is om een stoeptegel in de kooi te leggen of zo schuin neer te zetten dat de ratten er tegenop kunnen klimmen. De nageltjes slijten zo vanzelf. Mocht je toch de nagels van je ratten willen knippen, dan kun je daar een gewoon nagelknippertje voor gebruiken. Let wel op dat je niet in het 'leven' (het doorbloede deel van de nagel) knipt. Een andere mogelijkheid is om de nagels iets te vijlen.

 Seborroe  (vetlaag). 
Soms krijgen (vooral oudere mannetjes-) ratten een soort gelige vetlaag op hun rug. 
Dit is niet altijd te voorkomen, de rat heeft er vaak "aanleg" voor. 
Omdat deze ratten soms wat viezig ruiken of tonen kunnen zij gewassen worden met bv. berken-teer shampoo of groene zeep. 
In plaats van de rat te wassen kan de huid van de rat ook ingesmeerd worden met berken-teerolie.
De olie lost de seborroe op en samen met de olie wordt ook de vetlaag verwijderd.
Voordeel van deze behandeling is dat de natuurlijke vetlaag van de huid niet wordt aangetast.
Dit behandelen moet gebeuren zodra de rat last krijgt van jeuk als gevolg van deze vetlaag (die bestaat uit talg en schilfers van de opperhuid) 
Geef deze ratten liever geen pasta's of vette vlees- en visprodukten.